Гүлфайрус деген кім және неліктен біз ол кісі туралы сөз қозғап отырмыз?
Гүлфайрус Исмаилова – суретші, әнші, шебер және актриса. Ұзақ ғұмырында Гүлфайрус өзін өнердің сан қырында сынап көрді, десе де түс, текстура, алуантүрлі материалдармен жұмыс оның жанын елітіп, жүрек қалауы еді. Ұзақ жылдар бойы Гүлфайрус Исмаилова опера және балет театрының сахналық кеңістігін әспеттеп, «Ер Тарғын», «Алпамыс», «Аида» балет қойылымдарына декорациялар жасады. Ал әйгілі «Қыз Жібек» фильмінде көзге ерек түсетін костюмдерді өзі ойластырып, ерекше талғаммен жасауы оны баршаға танымал етті. Ал Гүлфайрустың кескіндемесі жандылығымен әрі қанықтығымен ерекшеленеді. Суретшінің көптеген картинасы жеке коллекциялар мен қазақстандық мұражайларда сақтаулы, ал ең ірі коллекциясы Қастеев атындағы өнер мұражайында тұр.
Гүлфайрус дүние есігін ашқанда оған Қоңырбаева Күлпаш Таңсықбайқызы есім берілген, ол 1929 жылы 15 қаңтарда Алматы қаласында дүниеге келген. Оның ата-анасы 30-шы жылдары дәм-тұздары жараспай, ажырасып кеткеннен. Ал кейін әкесі қуғын-сүргінге ұшырайды.
Соғысқа дейінгі қала – Гүлфайрустың балалық шағының, кейін шығармашылығының ең маңызды бөлігіне айналады. Суретші оны «бау-бақшаға оранған қала» деп атады, ал Алматы бақтары оның шығармашылық қиялын ерте жастан қалыптастырды.
Гүлфайрус Халида әжесінің тәрбиесінде болды, ол халықтың асыл мұрасын бойына сіңірген қолөнер шебері болғандықтан, немересінің қолөнерге, қазақ эпосы мен театрға деген асқан сүйіспеншілігін оятты. Суретші атанған Гүлфайрус 1967 жылы «Халық шебері» деп атаған триптихтің бір бөлігін әжесіне арнады, картинада ақ кимешек киген қарт қазақ әйелі бейнеленген.
Халида әже Гүлфайрусты тоқымашылық пен кесте тігуге баулыды, ал соғыс басталғанда он екі жасар немересіне кілем тоқушы болып жұмысқа тұруға кеңес береді. Бала кезінен әжесі бойына сіңірген өнер тар жол тайғақ кештірген соғыс жылдары мен соғыстан кейінгі ауыр кезеңдерді еңсеруге көмектесті.
Гүлфайрустың анасы Қайырниса Мирәлімова әнші болғысы келген, бірақ отбасылық және қаржылық жағдайы тұсау болып, мансабын жалғастыруға мүмкіндік бермеді. Десе де ол театр ортасына жақын жүрді, подкасттың өткен шығарылымдарының кейіпкерлері – Күләш Байсейітова және Шара Жиенқұловамен құрбы болған. Анасының әншілік қасиеті Гүлфайрустың бойына қонады.
Гүлфайрустың туған әкесінің орнын анасының үшінші күйеуі, соғыс ардагері Мансұр Исмаилов басты. Гүлфайрус өз естеліктерінде өгей әкесінің оны өз балаларынан бөліп-жармай, тең өсіргенін жазады. Гүлфайрус үшін оның пікірі маңызды еді, үнемі кеңес сұрап, ақылына жүгініп, оны әке деп атаған.
Гүлфайрус бала кезінен сурет салған, әкесі Мансұр оған дәрігер бол деген екен, соғыста түйгені бұл мамандықтың қаншалықты маңызды екенін көрсетсе керек, мамандар тапшылығы да бар еді. Бірақ Мансұр Исмаиловтың жақын досы Әбілхан Қастеев Гүлфайрустың салған суреттерін көріп, оған суретшілік жолын қуып, көркемөнер училищесіне, Алматыға қоныс аударған Абрам Черкасскийдің сыныбына түсуге кеңес береді.
Гүлфайрус дүние есігін ашқанда оған Қоңырбаева Күлпаш Таңсықбайқызы есім берілген, ол 1929 жылы 15 қаңтарда Алматы қаласында дүниеге келген. Оның ата-анасы 30-шы жылдары дәм-тұздары жараспай, ажырасып кеткеннен. Ал кейін әкесі қуғын-сүргінге ұшырайды.
Соғысқа дейінгі қала – Гүлфайрустың балалық шағының, кейін шығармашылығының ең маңызды бөлігіне айналады. Суретші оны «бау-бақшаға оранған қала» деп атады, ал Алматы бақтары оның шығармашылық қиялын ерте жастан қалыптастырды.
Гүлфайрус Халида әжесінің тәрбиесінде болды, ол халықтың асыл мұрасын бойына сіңірген қолөнер шебері болғандықтан, немересінің қолөнерге, қазақ эпосы мен театрға деген асқан сүйіспеншілігін оятты. Суретші атанған Гүлфайрус 1967 жылы «Халық шебері» деп атаған триптихтің бір бөлігін әжесіне арнады, картинада ақ кимешек киген қарт қазақ әйелі бейнеленген.
Халида әже Гүлфайрусты тоқымашылық пен кесте тігуге баулыды, ал соғыс басталғанда он екі жасар немересіне кілем тоқушы болып жұмысқа тұруға кеңес береді. Бала кезінен әжесі бойына сіңірген өнер тар жол тайғақ кештірген соғыс жылдары мен соғыстан кейінгі ауыр кезеңдерді еңсеруге көмектесті.
Гүлфайрустың анасы Қайырниса Мирәлімова әнші болғысы келген, бірақ отбасылық және қаржылық жағдайы тұсау болып, мансабын жалғастыруға мүмкіндік бермеді. Десе де ол театр ортасына жақын жүрді, подкасттың өткен шығарылымдарының кейіпкерлері – Күләш Байсейітова және Шара Жиенқұловамен құрбы болған. Анасының әншілік қасиеті Гүлфайрустың бойына қонады.
Гүлфайрустың туған әкесінің орнын анасының үшінші күйеуі, соғыс ардагері Мансұр Исмаилов басты. Гүлфайрус өз естеліктерінде өгей әкесінің оны өз балаларынан бөліп-жармай, тең өсіргенін жазады. Гүлфайрус үшін оның пікірі маңызды еді, үнемі кеңес сұрап, ақылына жүгініп, оны әке деп атаған.
Гүлфайрус бала кезінен сурет салған, әкесі Мансұр оған дәрігер бол деген екен, соғыста түйгені бұл мамандықтың қаншалықты маңызды екенін көрсетсе керек, мамандар тапшылығы да бар еді. Бірақ Мансұр Исмаиловтың жақын досы Әбілхан Қастеев Гүлфайрустың салған суреттерін көріп, оған суретшілік жолын қуып, көркемөнер училищесіне, Алматыға қоныс аударған Абрам Черкасскийдің сыныбына түсуге кеңес береді.
Алматыға оралу және алғашқы рөлдер
1944 жылы Гүлфайрус училищеге түседі. Ұстазы Черкасскиймен бірге жазушы Сәбит Мұқановтың портретін салады. Қолына осы портретті ұстап, ол Суриков институтына оқуға түсу үшін Мәскеуге аттанады.Алайда соғыс жылдары институттың бюджеті айтарлықтай қысқарып, шәкіртақы тағайындалмаған еді, ал бес бала бағып отырған Гүлфайрустың отбасы үлкен қыздарының басқа қаладағы баспанасын төлеп бере алмайтыны айдан анық. Осылайша, Гүлфайрус Алматыға қайтып келеді.
Мәскеуге оқуға түсе алмай туған қаласына қайтып оралған Гүлфайрус Марк Донскойдің «Алитет тауға кетеді» фильмінің түсірілім алаңына кездейсоқ тап болады. Оны көрген режиссер фильмдегі шағын бір рөлді ойнауға шақырады. Кеңестік қазақ фильмінде Гүлфайрус араға он жыл салып, 1957 жылы «Ботагөз» фильмінде басты рөлді – тағдыр тауқыметін тартқан қызды сомдады. Бұл фильм тіпті Францияда өткен халықаралық кинофестивальге де жіберілді. Гүлфайрус барлығы бес фильмге түскен.
Мәскеуге оқуға түсе алмай туған қаласына қайтып оралған Гүлфайрус Марк Донскойдің «Алитет тауға кетеді» фильмінің түсірілім алаңына кездейсоқ тап болады. Оны көрген режиссер фильмдегі шағын бір рөлді ойнауға шақырады. Кеңестік қазақ фильмінде Гүлфайрус араға он жыл салып, 1957 жылы «Ботагөз» фильмінде басты рөлді – тағдыр тауқыметін тартқан қызды сомдады. Бұл фильм тіпті Францияда өткен халықаралық кинофестивальге де жіберілді. Гүлфайрус барлығы бес фильмге түскен.
Мамандық таңдау
Гүлфайрустың жастық шағына оралайық. Қырқыншы жылдардың аяғында ол өнер училищесін бітіреді, тіпті консерваторияның вокал сыныбында екі курс оқып шығады. Сахнада өнер көрсетуге деген құштарлық Гүлфайрусты көпке дейін жібермей жүрді.
Әкесіне жазған хатында екі оқу орнына қатар түсіп, оқып жүрген жәйі бар екенін жазады. Әкесі оған бір кәсіпті нақты таңдағаны жөн, екі кеменің басын ұстаудың қажеті жоқ деген екен. Ұзақ уақыт екі ортада жүріп, терең ойға батқан Гүлфайрус түптеп келгенде сурет өнерін таңдады, себебі оған еркіндік сезімін сыйлайтын.
Училище мен консерваториядағы оқуын аяқтағаннан кейін Гүлфайрус Репин атындағы Ленинград кескіндеме, мүсін және сәулет институтына оқуға түсу мақсатында Ресейге жол тартады. Сол кездегі беделді өнер оқу орнында оқып жүргенде де, Гүлфайрус ән айтуын жалғастыра берді. Мәдениет үйінде «Чио Чио Сан» ариясын орындайды. Сол кезде Ленинград консерваториясының ректоры оған өнер училищесін тастап, консерваторияда бірден екінші курстан бастап оқуға ұсынады. Бірақ тоқшылықтың ауылы алыс қалып, көбіне аш құрсақ жүретін жылдары кез келген уақытта сахнада аштықтан құлап қалуы мүмкін екенін ойлап, Гүлфайрус бұл ойды тастап, өзін толықтай бейнелеу өнеріне арнайды. Ал Ленинградтағы Репин атындағы институттың театрлық-декоративтік бөлімі оны мәмілеге келтіргендей, Гүлфайрус сурет те салды, сахнада да өнер көрсетті.
Әкесіне жазған хатында екі оқу орнына қатар түсіп, оқып жүрген жәйі бар екенін жазады. Әкесі оған бір кәсіпті нақты таңдағаны жөн, екі кеменің басын ұстаудың қажеті жоқ деген екен. Ұзақ уақыт екі ортада жүріп, терең ойға батқан Гүлфайрус түптеп келгенде сурет өнерін таңдады, себебі оған еркіндік сезімін сыйлайтын.
Училище мен консерваториядағы оқуын аяқтағаннан кейін Гүлфайрус Репин атындағы Ленинград кескіндеме, мүсін және сәулет институтына оқуға түсу мақсатында Ресейге жол тартады. Сол кездегі беделді өнер оқу орнында оқып жүргенде де, Гүлфайрус ән айтуын жалғастыра берді. Мәдениет үйінде «Чио Чио Сан» ариясын орындайды. Сол кезде Ленинград консерваториясының ректоры оған өнер училищесін тастап, консерваторияда бірден екінші курстан бастап оқуға ұсынады. Бірақ тоқшылықтың ауылы алыс қалып, көбіне аш құрсақ жүретін жылдары кез келген уақытта сахнада аштықтан құлап қалуы мүмкін екенін ойлап, Гүлфайрус бұл ойды тастап, өзін толықтай бейнелеу өнеріне арнайды. Ал Ленинградтағы Репин атындағы институттың театрлық-декоративтік бөлімі оны мәмілеге келтіргендей, Гүлфайрус сурет те салды, сахнада да өнер көрсетті.
Евгений Сидоркинмен кездесу, жасырын неке және қоғамның айыптау
Болашақ жары Евгений Сидоркинмен институтта оқып жүргенде танысады. Сидоркин Қазаннан келіп, бірінші курсқа түскен, ал Гүлфайрус екінші курстың студенті еді. Олар қосымша сабақ кезінде танысып, аралас-құралас болып кетеді. «Бұл енді Женя екеуміздің Ленинградымыз еді. Біз бұл ұлы қаланы бірге таныдық», – деді Гүлфайрус бір сөзінде.
Суретшілер жасырын үйленеді. Олар қарым-қатынасы туралы ешкімге тіс жарып айтпай, құпия бас қосады. Қазақстанға Евгениймен бірге оралғанда екеуінің қандай қиындықтарға тап болатынан Гүлфайрус алдын ала білген еді.
Институтты бітіргеннен кейін Гүлфайрусқа өзі оқыған көркемөнер училищесіне сабақ беруге жолдама береді.
Гүлфайрус ол кезде небәрі жиырма жаста еді, студенттер одан бірнеше жасқа үлкен, әдеп сақтамайтын, сондықтан мұғалімдік жолға түсудің реті болмайды.
Бұл кезде Гүлфайрус Қазақстан Суретшілер Одағының мүшесі еді. Ал Сидоркин Қазақстандағы суретшілік жолын енді бастап жатты, бірақ көп ұзамай Мұхтар Әуезов оны «Абай жолы» кітабын безендіруге шақырады.
Алматыда жүрсе де, суретшілер некелі ерлі-зайыптылар екенін жасырды. «Ботагөз» фильмінің түсірілімі кезінде Сәбит Мұқанов Гүлфайрусқа: «Атағың жер жарады әлі, саған күйеужігіт тауып береміз» деген екен. Көпшілік, соның ішінде жазушы Мұқанов та оның тұрмыста екенін білмеген.
Исмаилова мен Сидоркиннің тандемі қызғаныш өртін лаулатты. Евгенийдің өзі «Сидоркин мен Гүлекенің хикаясынан басқа ауылда мұңды оқиға жоқ» деп әзілдеген екен. Аралас некеден бөлек, ерлі-зайыптылардың табысты мансабы да қызғаныш отына май құйды. Ерлі-зайыптылар қазақ кескіндеме өнерінің тек Кеңес Одағында ғана емес, шетелде де насихатталуына өлшеусіз үлес қосты.
1959 жылы Гүлфайрус қазақ өнері мен әдебиетін дамытудағы ерен еңбегі үшін «Құрмет белгісі» орденін алса, Сидоркин «Қазақ эпосы» сериясы үшін Лайпцихте күміс медальға қол жеткізеді. 1965 жылы Исмаилова Қазақ КСР еңбек сіңірген қайраткері атанады, дәл сол жылы Сидоркин Лайпцих қаласында «Сәкен Сейфулинді оқығанда» автолитографиясының құрметіне алтын медальмен марапатталады.
Бірде Сидоркинді көшеде басын жарып, ұрып-соғып кетеді. Жарының бұл күйіне қапа болған Гүлфайрус күйеуінен өзін тастап, Ленинградқа қайтуын өтінген екен. Бірақ Евгений жан-жарын жалғыз қалдыруға түбегейлі қарсы болады.
Бірде «Қыз Жібек» тарихи картинасының түсірілімін тамашалауға Қонаевтың өзі келеді. Шәкен Айманов оны танымал ерлі-зайыптымен таныстыруды жөн көріпті. Қонаев Гүлфайрусқа: «Орысқа шыққаның не? Сіздерге қиын болады ғой» деген екен. Өз естеліктерінде Гүлфайрус: «Ұзақ та, қиын жолды бастан кешірдік» деп жазады. Аралас некедегі ер әріптестерінен айырмашылығы, Гүлфайрусқа орынсыз сұқтанған сырт көз бен жеке өміріне қатысты жайсыз сұрақтарға төзуге тура келді.
Суретшілер жасырын үйленеді. Олар қарым-қатынасы туралы ешкімге тіс жарып айтпай, құпия бас қосады. Қазақстанға Евгениймен бірге оралғанда екеуінің қандай қиындықтарға тап болатынан Гүлфайрус алдын ала білген еді.
Институтты бітіргеннен кейін Гүлфайрусқа өзі оқыған көркемөнер училищесіне сабақ беруге жолдама береді.
Гүлфайрус ол кезде небәрі жиырма жаста еді, студенттер одан бірнеше жасқа үлкен, әдеп сақтамайтын, сондықтан мұғалімдік жолға түсудің реті болмайды.
Бұл кезде Гүлфайрус Қазақстан Суретшілер Одағының мүшесі еді. Ал Сидоркин Қазақстандағы суретшілік жолын енді бастап жатты, бірақ көп ұзамай Мұхтар Әуезов оны «Абай жолы» кітабын безендіруге шақырады.
Алматыда жүрсе де, суретшілер некелі ерлі-зайыптылар екенін жасырды. «Ботагөз» фильмінің түсірілімі кезінде Сәбит Мұқанов Гүлфайрусқа: «Атағың жер жарады әлі, саған күйеужігіт тауып береміз» деген екен. Көпшілік, соның ішінде жазушы Мұқанов та оның тұрмыста екенін білмеген.
Исмаилова мен Сидоркиннің тандемі қызғаныш өртін лаулатты. Евгенийдің өзі «Сидоркин мен Гүлекенің хикаясынан басқа ауылда мұңды оқиға жоқ» деп әзілдеген екен. Аралас некеден бөлек, ерлі-зайыптылардың табысты мансабы да қызғаныш отына май құйды. Ерлі-зайыптылар қазақ кескіндеме өнерінің тек Кеңес Одағында ғана емес, шетелде де насихатталуына өлшеусіз үлес қосты.
1959 жылы Гүлфайрус қазақ өнері мен әдебиетін дамытудағы ерен еңбегі үшін «Құрмет белгісі» орденін алса, Сидоркин «Қазақ эпосы» сериясы үшін Лайпцихте күміс медальға қол жеткізеді. 1965 жылы Исмаилова Қазақ КСР еңбек сіңірген қайраткері атанады, дәл сол жылы Сидоркин Лайпцих қаласында «Сәкен Сейфулинді оқығанда» автолитографиясының құрметіне алтын медальмен марапатталады.
Бірде Сидоркинді көшеде басын жарып, ұрып-соғып кетеді. Жарының бұл күйіне қапа болған Гүлфайрус күйеуінен өзін тастап, Ленинградқа қайтуын өтінген екен. Бірақ Евгений жан-жарын жалғыз қалдыруға түбегейлі қарсы болады.
Бірде «Қыз Жібек» тарихи картинасының түсірілімін тамашалауға Қонаевтың өзі келеді. Шәкен Айманов оны танымал ерлі-зайыптымен таныстыруды жөн көріпті. Қонаев Гүлфайрусқа: «Орысқа шыққаның не? Сіздерге қиын болады ғой» деген екен. Өз естеліктерінде Гүлфайрус: «Ұзақ та, қиын жолды бастан кешірдік» деп жазады. Аралас некедегі ер әріптестерінен айырмашылығы, Гүлфайрусқа орынсыз сұқтанған сырт көз бен жеке өміріне қатысты жайсыз сұрақтарға төзуге тура келді.
Символдық жұмыстар
Бар сұрақтың жауабын Гүлфайрус 1978 жылы салған «Суретшінің отбасы» автопортретімен береді. Суретші онда өзін, жарын және ұлы Вадим Сидоркинді бейнелеген. Бұл картина оның манифесіне айналады, суреттегі адамдар оның өмірдегі бас қорғаны, сондықтан өз отбасын қанатымен су сепкен қарлығаштай қорғайтынын білдірген көпшілік алдындағы мәлімдемесі еді.
Елуінші жылдардың соңынан алпысыншы жылдардың соңына дейін Гүлфайрус Исмаилова Шара Жиенқұлованың (1958), Дина Нұрпейісованың (1965), Күләш Байсейітованың (1962), Әбілхан Қастеевтің (1967) және Мұхтар Әуезовтің (1969) портретін салды.
Сол кездегі өнерде топ жарған қазақ әйелдері – Шара, Күләш және Шолпан Жандарбекованың бейнесін өзінің әйгілі триптихына біріктіреді. Суретші үшін бұл үш әйелдің бейнесін салу сөзсіз маңызды еді, өйткені олар Гүлфайрус болмысының айрықша бөлшегіне айналды.
Елуінші жылдардың соңынан алпысыншы жылдардың соңына дейін Гүлфайрус Исмаилова Шара Жиенқұлованың (1958), Дина Нұрпейісованың (1965), Күләш Байсейітованың (1962), Әбілхан Қастеевтің (1967) және Мұхтар Әуезовтің (1969) портретін салды.
Сол кездегі өнерде топ жарған қазақ әйелдері – Шара, Күләш және Шолпан Жандарбекованың бейнесін өзінің әйгілі триптихына біріктіреді. Суретші үшін бұл үш әйелдің бейнесін салу сөзсіз маңызды еді, өйткені олар Гүлфайрус болмысының айрықша бөлшегіне айналды.
Мансаптағы “Қыз Жібек” жұмысының рөлі
Жетпісінші жылдардың басында кино Гүлфайрустың өміріне тағы оралады, бірақ бұл жолы көпсалалы қалыпта. 1969 жылы ол «Қыз Жібек» фильміне костюмдер бойынша суретші болып жұмыс істеуге шақырту алады. Суретші фильмге үш жылын арнады.
Гүлфайрус Мансұрқызы сұхбатында былай деген: «Мен сонда Ходжиковке: «Сұлтан, Мен «Қыз Жібекке» туғанымнан дайынмын. Нұсқаларым өте көп, әбден шабамын. Барымды беру үшін өліп-тірілуге бармын. Егер бұған шыдасаң, өмір үшін емес, өлім үшін тер төгемін!» дедім». Солай болды. Ол «Қыз Жібекті» өзінің шығармашылық өмірінің басты тақырыбы деп атады.
Оған эскиздерді жоспарланғандай бес айдда емес, бір айда бітіруге тапсырма берілді. Осы уақыт ішінде Гүлфайрус бір жарым мың эскиз жасап шығады. Оларды кейіннен шеберлер қолданып, оның өрнектері бойынша костюмдер тігіліп, халық бұйымдары жасалды. Гүлфайрус жасанды бұйымдардан толығымен бас тартты. Тері, жібек, күміс, жүн сынды табиғи материалдарды қолданды. Бұл кеңес киносы үшін ерекше оқиға болды.
Кадрдан тыс ауқымды жұмыстан бөлек, Гүлфайрус фильмде Жібектің анасының рөлін сомдады. Сөйтіп жүріп, бас кейіпкердің костюмін өз қолымен кестелеп тікті.
Әуел баста Мәскеу костюмдер тарихи шындыққа жанаспайды деп фильмді қабылдамай қойғанына қарамастан, кейін бесінші бүкілодақтық кинофестивальде көркемдік безендіруде топ жарып, үздік шықты. Алайда, «ұлттық киім» ұғымының өзі Ресей Империясы тұсынан жалғасын тапқан отарлық құрылыстың бір бөлігі саналады.
Жетпісінші жылдардың ортасында Гүлфайрус Қазақ опера және балет театрының бас суретшісі болды. Ер әріптестері оны суық қабылдап, кейбіреулері тіпті «Қатын келді» деген сыңайдағы жөнсіз сөздерді де айтып қалатын. Бұған қарамастан, ол бұл жұмысқа 16 жылын арнап, 28 спектакльдің декорациясын жасады.
ГАТОБ-та оның сегіз қырлы, бір сырлы қасиеті – кескіндеме мен музыка саласындағы білімі ауадай қажет болды. Ол осы екі бағыттың тоғысатын тұсын өте жақсы ұғынатын. Сондықтан спектакльдің жалпы музыкалық құрылымын толық түсінбейінше эскизге кіріспейтін. Суретші үшін сахна декорациясының көрнекі бояуы «музыка түсімен» үйлесуі өте маңызды еді, өз естеліктерінде шығармашалық үрдісті ол осылай түсіндірді.
Қазір көпсалалы деп аталатын дүние халық музыкасына да, классикалық музыкаға да арқа сүйеген Гүлфайрустың көркемөнер, театр және кино жұмыстарында толығымен көрініс тапты. Оған мұрағат материалдарымен жұмыс істеу ғана маңызды болған жоқ, өзін қоршаған әлемнен шабыт алып, өміршең бейнелер тудырды.
Кадрдан тыс ауқымды жұмыстан бөлек, Гүлфайрус фильмде Жібектің анасының рөлін сомдады. Сөйтіп жүріп, бас кейіпкердің костюмін өз қолымен кестелеп тікті.
Әуел баста Мәскеу костюмдер тарихи шындыққа жанаспайды деп фильмді қабылдамай қойғанына қарамастан, кейін бесінші бүкілодақтық кинофестивальде көркемдік безендіруде топ жарып, үздік шықты. Алайда, «ұлттық киім» ұғымының өзі Ресей Империясы тұсынан жалғасын тапқан отарлық құрылыстың бір бөлігі саналады.
Жетпісінші жылдардың ортасында Гүлфайрус Қазақ опера және балет театрының бас суретшісі болды. Ер әріптестері оны суық қабылдап, кейбіреулері тіпті «Қатын келді» деген сыңайдағы жөнсіз сөздерді де айтып қалатын. Бұған қарамастан, ол бұл жұмысқа 16 жылын арнап, 28 спектакльдің декорациясын жасады.
ГАТОБ-та оның сегіз қырлы, бір сырлы қасиеті – кескіндеме мен музыка саласындағы білімі ауадай қажет болды. Ол осы екі бағыттың тоғысатын тұсын өте жақсы ұғынатын. Сондықтан спектакльдің жалпы музыкалық құрылымын толық түсінбейінше эскизге кіріспейтін. Суретші үшін сахна декорациясының көрнекі бояуы «музыка түсімен» үйлесуі өте маңызды еді, өз естеліктерінде шығармашалық үрдісті ол осылай түсіндірді.
Қазір көпсалалы деп аталатын дүние халық музыкасына да, классикалық музыкаға да арқа сүйеген Гүлфайрустың көркемөнер, театр және кино жұмыстарында толығымен көрініс тапты. Оған мұрағат материалдарымен жұмыс істеу ғана маңызды болған жоқ, өзін қоршаған әлемнен шабыт алып, өміршең бейнелер тудырды.
Гүлфайрус Исмаилова өмірінің соңғы жылдары мен мұрасы
1982 жылдың қыркүйегінде ұзаққа созылған сырқаттан Евгений Сидоркин қайтыс болады. Ұлы Вадим: «Әкем анамның қолында жан тапсырды, бірақ анам қолынан келгенше оның өмірін ұзартты», - деп еске алады. Өмірден өтер алдында Евгений: «Ешкім көңіліңе қаяу салмас үшін тұрмысқа шықпа. Ұлымызды суретшілікке баулы» деген екен. Гүлфайрус онсыз ақылдасатын адам болмайтынын ойлап, уайымдаған екен, оған Евгений «шеберханаға келіп, менің портретіме көз сал» деп жауап беріпті. Тоқтамай, жұмыс істеуін өтінген.
Ол күйеуіне берген сертінде тұрды. Вадим Сидоркин реалист суретші атанды. Өзі тұрмыс құрмай, сурет салуын жалғастырды. Ұзақ жылдар Гүлфайрус Исмаилова төсек тартып жатты, бірақ бұл оның шығармашылығына кедергі бола алмады.
2009 жылы суретші микроинсульт алып, бұл оның денсаулығына қатты әсер етті. Десе де суретші бұдан кейін төрт жыл ғұмыр кешті. Гүлфайрус Исмаилова 2013 жылдың 12 мамырында 84 жасында өмірден өтті. Суретшімен қоштасу 15 мамырда Абай атындағы опера және балет театрында өтті.
Ұлдары Вадим Сидоркин Гүлфайрус Исмаилова атындағы қорды басқарды. Ол өзін ата-анасының шығармашылығы мен даңқының тұтқынымын деп атаған.
Суретшінің көптеген туындысы Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайында тұр. Мәдениет және ақпарат министрлігінің көркемсурет көрмелері дирекциясында оның «Қамар-сұлу» спекталіне, «Аида» операсына және Рахмадиевтің «Алпамыс» операсына, көптеген фильмдерге дайындаған эскиздері жинақталған.
Алайда суретшінің қолынан шыққан көптеген эскизі көзі тірісінде өзінің келісімінсіз жеке коллекцияларға енген. Үш ұлы әйел – Күләш Байсейітова, Шара Жиенқұлова және Шолпан Жандарбекова бейнеленген әйгілі триптихі суретшінің тәлімгері Қастеевтің атындағы мұражайға қойылған. Бірде «Қазақ вальсі» картинасын «әлдекім жеке коллекциясы үшін қыруар ақшаға сатып алмақ болғанда Гүлфайрус Мансұрқызы: «Мен мұны халық үшін салдым» деп келіспеген екен. Солай болып қалды да. Оның мұрасы өзі салған картиналарда, өз кеңістігін құрған фильмдерде, әйелдер бейнесінде мәңгі қалады. Суретшінің өз замандастарына, жерлестеріне арнаған өнері ешқашан өлмейді.
Ол күйеуіне берген сертінде тұрды. Вадим Сидоркин реалист суретші атанды. Өзі тұрмыс құрмай, сурет салуын жалғастырды. Ұзақ жылдар Гүлфайрус Исмаилова төсек тартып жатты, бірақ бұл оның шығармашылығына кедергі бола алмады.
2009 жылы суретші микроинсульт алып, бұл оның денсаулығына қатты әсер етті. Десе де суретші бұдан кейін төрт жыл ғұмыр кешті. Гүлфайрус Исмаилова 2013 жылдың 12 мамырында 84 жасында өмірден өтті. Суретшімен қоштасу 15 мамырда Абай атындағы опера және балет театрында өтті.
Ұлдары Вадим Сидоркин Гүлфайрус Исмаилова атындағы қорды басқарды. Ол өзін ата-анасының шығармашылығы мен даңқының тұтқынымын деп атаған.
Суретшінің көптеген туындысы Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайында тұр. Мәдениет және ақпарат министрлігінің көркемсурет көрмелері дирекциясында оның «Қамар-сұлу» спекталіне, «Аида» операсына және Рахмадиевтің «Алпамыс» операсына, көптеген фильмдерге дайындаған эскиздері жинақталған.
Алайда суретшінің қолынан шыққан көптеген эскизі көзі тірісінде өзінің келісімінсіз жеке коллекцияларға енген. Үш ұлы әйел – Күләш Байсейітова, Шара Жиенқұлова және Шолпан Жандарбекова бейнеленген әйгілі триптихі суретшінің тәлімгері Қастеевтің атындағы мұражайға қойылған. Бірде «Қазақ вальсі» картинасын «әлдекім жеке коллекциясы үшін қыруар ақшаға сатып алмақ болғанда Гүлфайрус Мансұрқызы: «Мен мұны халық үшін салдым» деп келіспеген екен. Солай болып қалды да. Оның мұрасы өзі салған картиналарда, өз кеңістігін құрған фильмдерде, әйелдер бейнесінде мәңгі қалады. Суретшінің өз замандастарына, жерлестеріне арнаған өнері ешқашан өлмейді.